Page 16 - Türk Ortodoks Patrikhanesi

Türk Ortodoks Patrikhanesi 7

1- Hıristiyanhğm Türkler Arasında Yayılışı
Türkler, İslamiyet'i kabul etmeden önce genelde tek tanrılı "Gök
Tanrı İnancı"na bağlı kalmışlardır. Bununla birlikte onlar, değişik dinle­
rin misyonerlik faaliyetlerine de maruz kalmışlardır. Bu çalışmalar ve
faaliyetler sonucunda Türk boylarından, Maniheizm, Budizm, Yahudi­
lik ve Hıristiyanlık gibi dinleri benimseyenler olmuştur. Hıristiyanlığı
benimseyen Türk boylarının Hıristiyanlığı tanımaları ve benimsemeleri
konusunda değişik tarihler ve farklı yorumlar yapılmaktadır.
Yakup Aygil, Türklerin Hıristiyanlık ile tanışmalarını ikinci yüzyıla
kadar geri götüren tarihçiler bulunduğunu bildirmektedir< 5 >. Türkler
arasında Hıristiyanlık faaliyetleri iki bölgede, Orta Asya'da ve Balkan­
larda yoğunlaşmıştır. Orta Asya' da çok fazla rağbet görmeyen Hıristi­
yanlık, Balkan Yarımadasına yerleşen Türkler arasında Bizans İmpara­
torluğunun yoğun baskıları ile yayıl�a alanı bulmuştur.
Orta Asya'daki Türkler arasında Hıristiyanlık faaliyetleri özellikle
6
Nesturi Hıristiyan Misyonerleri eliyle yürütülmüştür< >. Bu bölgeye
Nesturi Hıristiyanların girişi de daha ziyade ticaret yolu ile olmuştur.
Çünkü onlar ticaretle uğraşıyorlar ve ticaret için gittiği yerlerde Hıris­
tiyanlığı aşılıyorlardı. Böylece, ticaret için Orta Asya'ya giden Nesturi
Hıristiyanlar aracılığı ile Türklerden bir kısmı Hıristiyanlığı tanımış ve
benimsemiştir<?>. Macar Araştırmacı Ligeti; "Bilinmeyen İç Asya"
isimli çalışmasında Hıristiyanlığın iç Asya'ya Nesturi Papazlar vasıtası
ile yayıldığını ve Nesturi papazlarının yoğun misyonerlik çalışmaları ne­
ticesinde V. Yüzyıl sonlarında Merv, Herat gibi şehirlerde piskoposluk­
lar kurulduğunu belirtmektedir. Bu misyonerlerin faaliyetlerini, ilmi­
yollardan daha ziyade ticari faaliyetlerle devam ettirdiklerini, böylece
pek çok halk ile temasa geçmeleri ve paraca kimseye muhtaç olmama­
ları sebebiyle de göçebe insanlara farklı gelen bilgileri aktararak onlar
üzerinde hakları olmayan bir nüfuz elde ettiklerini ifade etmektedir. El­
de ettikleri bu nüfuzu kullanarak yürüttükleri faaliyetler neticesinde

(5) Bkz. Yakup Aygil, Hıristiyan Türklerin Kısa Tarihi, lstanbul 1995, 14-15.
(6) Bkz. B. Nikitine, "Nesturiler", İslam Ansiklopedisi (1 A.) , lstanbul 1988, IX/208.
(7) Mustafa Ekincikli, Türk Ortodoksları, Ankara 1998, 44-45.