Page 79 - islam tarihi ve tarihcileri.indd

İslam Tarihi ve Tarihçileri | 79

len alimler, yavaş yavaş bunları düzenlemiş ve benzer
olan meseleleri bir konuda toplamaya çalışarak onları
ayrı baplara koymuşlardır. Böylece, ilk Abbasi asrının
sonuna kadar gelinmiştir.

İlimlerin te'lif edilmesi de, zaman içinde ortaya
çıkan ve gelişen hayat şartlarının kanunlarına boyun
eğdi. Sosyal şartlar, halledilmesi gereken problemleri
ortaya çıkardı. Bu problemler ise; yasama ile ilgili prob-
lemler, dil hatalarındaki problemler, yükselmenin talep
edilmesi ile ilgili problemler vb gibi çeşitli idi. Düşünen
zihinler, bunları çözmeye yöneldi. Halledilen her prob-
lem, rivayet edilenler babına girdi. Her nesil, kendile-
rinden önceki büyük gruplardan bu rivayetleri aldılar
ve onlara, kendi karşılarına çıkan ve hallettikleri prob-
lemleri eklediler.
O zaman, bu problemlerin hiç biri tanzim edilmiş
değil, çoğunlukla tesadüCerin ortaya çıkardığı şeylerdi.

Örneğin; bir adam, hatırına getirmeksizin yemin etmiş,
Ferazdak, alışılmışın dışında bir şiir beyti söylemiş,
Kur'an'dan bir ayet okunmuş, okuyan kimse, ya mana-
sı veya mebnası cihetinden bir vakf yapmış, alimler de
bütün bunların hepsi ile ilgili tartışmışlar ve değerli gö-
rüşlerini bir sonraki nesile bırakmışlardır.
Bu meseleler, üst üste toplandığında ve daha önce
zikrettiğimiz gibi tartışmalar ortaya çıktığında, fikir
sahipleri bunları ayırmaya, tanzim etmeye ve bunlarla
ilgili te’life yönelmişlerdir. Onlardan sonra gelenler ise,
bu tanzim işinde daha ileri gitmişlerdir. Bu çalışmalar-
dan sonra, hadiste “el-Muvatta” kitabı, fıkıhta Şafii’nin,
Muhammed’in ve Ebu Yusuf’un kitapları, lügatte “El-
Ayn”, nahivde Sibeveyh’in kitabı, Sirede Vakıdi ve İbn-
İshak’ın kitapları gibi kitaplar ortaya konulmuştur

Te’lif, değişik ayrıntılarda da aynı metot içindedir.
Mesela: Nahivde, hemze ve lam'ın üzerine; tarihte Ce-

mel vakası, Sıxın vakası ve Hz. Osman'ın öldürülmesi
üzerine; lügatte, hurma ve üzüm asmaları, süt ve ana