Page 80 - islam tarihi ve tarihcileri.indd

80 | Ahmet Emin

sütü üzerine yapılan problemler gibi cüz'i meselelerdir.

Daha sonra, ilmin baplarındaki teliCer ise önce gördü-
ğümüz gibidir.
2. Hadisin toplanması, bütün dini ilimlere temel
olmuştur. Bu ilimden tefsir, sire tarihi, fetihler tarihi ve
tabakat kitapları dal olarak ayrılmışlardır. Başlangıçta
hadis, bütün bunların hepsini içeriyordu. Daha sonra
fer'i konular, yavaş yavaş hadisten ayrılarak, isimleriyle
ve kitaplarıyla temayüz etmeye başlamıştır.
Dil bilimlerinin kaynağı da dinidir. Nahiv ilminin
ortaya çıkışındaki en önemli sebep, Kur'an'ı insanların
yanlış okumasından korumadır. Lügatin toplanmasının
en, önemli sebebi ise, Kur'an lügatinin, bilinmesi ve ga-
rip kelimelerinin tefsiridir. Daha sonra, bir gayeye ve-
sile olan şeylerin bizzat kendisi, ilim olarak anılmıştır.
işte bunlar, bizim bu bölümde zikrettiğimiz bütün ilim-
lerin hepsini dini boya ile boyamıştır. Bu ilimler, aynı
zamanda dinden ve öğretilerinden çok etkilenmişler ve
onun yöneldiği yöne yönelmişler ve onun benimsediği
metodu benimsemişlerdir.

3. İlim, her ne kadar başlangıcı son Emevi asırları
olsa bile, Abbasilerin döneminde ve onların himayesin-
de büyük bir gelişme göstermiştir. Bu dönemde te'lif, il-

min dallarından her dala şamil olmuş, müelliCer ve telif
edilen eserlerin sayısı yüzler ile sayılmıştır.
İbn-i Nedim'in Fihrist’inde bu asırda telif edilen
eserlerde ortaya koyulanlar bizi şaşkınlık ve dehşete dü-
şürmektedir. Mesele, sadece telif edilen eserlerin sayıca
çokluğu değil, aynı zamanda konular üzerinde, Eme-
vi ve Abbasi dönemindeki alimlerin, problemi çözme
keyfi- yetindeki farkın büyüklüğüdür. Bunun sebebi de
ilimdeki tabii gelişmedir. Abbasiler ilimle çok ilgilenir
ve onu teşvik ederlerdi. Bunun dışında kitabın giriş kıs-
mında verdiğimiz sebeplerde bu gelişmeyi desteklemiş-
tir