Page 62 - islam tarihi ve tarihcileri.indd

62 | Ahmet Emin

“Birgün Sexah, Nuşirevan’ın doğudaki bazı harplerini
ve bazı milletlerin krallarıyla olan harpleri ile ilgili bir
konu anlatıyordu.” denilmektedir.
Asırlarında kendilerinden daha büyük devletin
varlığını tasavvur edemediğimiz Emevi ve Abbasi gibi
devletlerin yöneticileri bazen savaşıp, bazen de barış
yaptıkları komşu milletlerin durumlarını tam bir şekil-
de bilmiyorlardı. Kitaplar, o milletin ve yöneticilerinin
aralarında dolaşmaktaydı. Şüphesiz bu milletlerle, bu
iki devlet arasında anlaşmalar bazen devam ediyor, ba-
zen de bozuluyordu. Bu durumda, bu milletlerin birbir-
lerinin devlet başkanlarının durumlarını ve tarihlerini
öğrenmeye zorluyordu.

2- İslam, fethettiği milletlerin çoğuna hükümran-
lığını hakim kılmıştır. Bu fethedilen devletlerin ahali-
sinin çoğu da, İslam’ı kabul etmiştir. Bu kişiler ikinci
nesilde Araplaşmış ve Arapça’yı iyi bir şekilde konuşup
yazmışlardır. Bu insanlar, milletlerinin tarihlerini ba-
balarından ve kendi insanlarından öğrenmişlerdir. Irki
duygular, övünmek amacı ve gizli vatani hırs onları,
kendi milletlerinin tarihini yazmaya sevk etmiştir.

İran asıllı İbn-i Mukaxa, "Hudayname" isimli ki-
tabı tercüme etmiştir. Bu kitap, İran'lıların ilk dönem-
lerinden, kitabın yazıldığı zamana kadar olan tarihleri-
ni anlatmaktadır. Aynı yazar "Ayinname" isimli kitabı
da tercüme etmiştir. Bu kitap ise İran'lıların sistem-
leri, adetleri ve kanunlarından bahsetmektedir. Yine
Nüşirevan'ın hayat hikayesini anlatan "Taç" isimli kitabı
da tercüme etmiştir.
İshak b. Yezid, "İhtiyarname" olarak bili-
nen İran'lıların siyer kitabını Farsça'dan Arapça’ya
nakletmiştir. Süryaniler de, kendi milletlerinin tarihle-

riyle Yunan'lıların ve onların filozoCarının ve alimleri-
nin bilgilerini Arapça’ya nakletmişlerdir. .