Page 58 - Microsoft Word - orjinal

58 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

Bilahare bunları toplayan bir kitap yazılır. Umarız ki Allah, do÷rusu
ve yanlıúı iç içe hale gelmiú hükümleri, tek do÷ru bir hüküm haline
getirir. Yine umarız ki devlet baúkanın irade ve otoritesiyle farklı gö-
rüúlerin birleútirilmesi ülke yönetiminde birli÷in sa÷lanmasına da vesi-
le olur.” 77
øbn Mukaffa‘ın önerisi böyledir. Ancak uygulamaya konulamayan
bir teklif olarak kalmıútır. Bunun gerçekleútirilememesinin sebebi,
fakihlerin ve idarecilerin, øslâm hukuku gibi dinî bir hukukta içtihatla-
rında hataya düúmekten korkmaları ve insanları kendi görüúlerini tak-
lide zorlamanın sorumlulu÷unu yüklenmekten kaçınmalarıdır. 78
Halife Ebû Ca‘fer el-Mansûr’dan rivâyet edilen haber de bunu
desteklemektedir. Ebû Ca‘fer, 148/765 senesinde hacca gitti÷inde,
ømam Mâlik b. Enes’ten, insanları kendi görüú ve mezhebine uymaları
konusunda teúvik etmeyi talep etmiú, ømam Mâlik de; “her kavmin
önceden gelmiú geçmiúleri ve imamları vardır. ùayet mü’minlerin
emiri -Allah baúarılarını artırsın- onları kararlarında kendi baúlarına
bırakmayı uygun görürse, öyle yapsın.” diyerek bu tekliften kaçınmıú-
tır.
Daha sonra, Ebû Ca‘fer 163/777 yılında tekrar hacca gitti÷inde
ømam Mâlik’e teklifini yineleyerek; “Ey Ebû Abdullah, bu ilmi (fıkhı)
yaz, ondan bir kitap tedvin et. Bu kitabında, Abdullah b. Ömer’in úid-
detinden ve Abdullah b. Abbas ile ùevârid ibn Mes’ûd’un ruhsatların-
dan kaçın, iúlerin ortalarına ve Sahâbe (r.a) ve imamların icmâ ettikle-
rine yönel. Biz de, bu kitabı úehirlere da÷ıtalım, kitaptaki hükümlere
muhalefet etmemeleri konusunda halktan söz alalım ve Allah’ın izniy-
le, insanları senin ilmin ve kitabınla amel etmeye teúvik edelim” de-
79
miútir. Bunun üzerine Mâlik, daha önce atıfta bulundu÷umuz el-
Muvattâ’ı yazmıú; ancak kendi görüúlerini insanlara dayatmayı red-
detmiútir. ømam Mâlik aynı úekilde, Hârûnürreúîd zamanında da bun-
dan kaçınmıútır.

77 Arnûs, Muhammed, Târîhu’l-Kazâ fi’l-øslâm, Kahire 1934.
78 ømamların taklidin kötülü÷üyle ilgili sözlerini daha önce açıklamıútık.
79 øbn Kuteybe, el-ømâme ve’s-Siyase, c.II, s. 150-159; øbn Abdilberr, el-øntikâ, s. 41.