Page 199 - Türk Ortodoks Patrikhanesi

190 Dr. Mustafa BAŞ

Türk Ortodoks Patrikhanesi, Lozan Anlaşması ile yapılan mübade­
le neticesinde cemaatini kaybetmiş, ancak Cumhuıiyetin ilk yıllarında
Fener karşısında etkin bir rol üstlenmiştir. Zaman içinde cemaatinin
azalması, Fener Patrikhanesinin 1 9 46 yılından sonra yeniden güç ka­
zanmasıyla da kısmen kabuğuna çekilmiştir. Bu dönemlerde, Sovyetler
Birliğinde Komünist rejim ve bu rejimin getirdiği baskı politikaları ne­
ticesinde, Bolu Mebusu Cevat Abbas' ın Patrikhanenin kuruluşunda ya­
pılması gerektiğini vurguladığı Hıristiyan Türk toplulukları ile temas ku­
rulması da zorlaşmıştır.
Patrikhane, günümüzde kuruluşundaki amacına uygun etkin bir rol
üstlenememiş ve Cumhuriyetin ilk yıllarında olduğu nüfuzlu günlerini
de arar hale gelmiştir. 1 9 60 İhtilali sonrası Türk Milliyetçiliğine gönül
vermiş olan Alparslan Türkeş, Başbakanlık Müsteşarı olduğu dönemde
Patrikhaneye gerekli ilgiyi göstermiş ve devlet nezdinde yeniden itibar
. kazanması için çaba sarf etmiştir. Ancak Türkeş ve arkadaşlarının sür­
güne gönderilmesi sebebiyle bu çalışmalar yarım kalmıştır. Daha sonra
yapılan bir çok teşebbüs de netice vermemiştir.
Alparslan Türkeş'in Patrikhane ile olan ilişkileri daha sonraki dö­
nemlerde devam etmiş, Erenerol ailesi dışında hemen hemen cemaati·
kalmamış olan Patrikhaneyi cemaat yönünden güçlendirmenin yollarını
aramaya devam etmiştir. Bu amaçla Gagavuz (Gökoğuz) Türklerinden
bir grup insanın, Türk Vatandaşlığına alınarak Patrikhane'nin yeniden
ihya edilmesini planlamıştır. Yapılan çalışmalarla birlikte gerek Gaga­
vuz (Gökoğuz) Türklerindeki iktidar değişikliği, gerekse uygun siyasi
şartların Türkiye' de de oluşmaması ve nihayet Alpaslan Türkeş'in ve­
fatı da bu teşebbüsün gerçekleşmesine imkan vermemiştir.
'
1 9 90 l ı yıllardan itibaren dünyada yeni gelişmeler olmuş ve Türk
Dünyasının büyük bir kısmını içinde barındıran Sovyetler Birliği dağıl­
mış, bağımsız ve yarı bağımsız bir çok devlet ortaya çıkmıştır. Bu geliş­
meler neticesinde Türk Dünyasında Hıristiyan Ortodoks olarak varlığı­
nı devam ettiren, başta Gagavuzlar (Gökoğuzlar) olmak üzere, Çuvaş­
lar, Hakaslar, Yakutlar gibi Türk boylarının bütün milli özelliklerini ko­
ruyarak bu güne geldikleri görülmüştür. Türkiye Cumhuriyetinin, gü­
nümüzde, aralarında kan ve tarihi bağlar bulunan diğer Türk topluluk­
larıyla diyalogu, işbirliği, gönül birliğikaçınılmaz hale gelmiştir.