Page 116 - Türk Ortodoks Patrikhanesi

Türk Ortodoks Patrikhanesi 107

D- TÜRK ORTODOKS PATRİKHANESİ VE MÜBADELE
Kurtuluş Savaşının akabinde başlayan Lozan barış görüşmelerin­
deki önemli konulardan biri de karşılıklı nüfus mübadelesi olmuştur.
İki ülke arasında karşılıklı nüfusun değiştirilmesinin gerekliliği I.
Dünya Savaşı sıralarında hissedilmişti. Balkan Savaşlarından sonra iki
ülke arasındaki sorunların büyük boyutlar kazanması, araya giren ya­
bancı ülkelerin, bu sorunların artması hususunda yaptıkları tahriklerde
başarılı olmaları, iki toplumun artık bir arada yaşayamayacağını ortaya
koymuş, bu ülkelerdeki Türklerin ana vatanlarına dönmelerini kaçınıl­
maz kılmıştı.
Nüfus mübadelesi konusunun ilk gündeme gelmesinde ise Y u na­
nistan'ın yayılmacı ve hayalci politikaları rol oynamıştı. Daha Balkan
Savaşları esnasında Ege'yi bir Yunan gölü haline getirmeyi hedefleyen
Y u nanistan, aynı zamanda Yunanistan'ı da Yunanlılar'a özgü bir devlet
haline getirmeyi amaçlamıştı. Bu faaliyetlerin gün yüzüne çıkması üze­
rine de Balkan Savaşlarından sonra Nüfus Mübadelesi ile ilgili düşün­
cesini taraflara duyurmaya başlamıştı. I. Dünya Savaşınin patlak ver­
mesi üzerine bu nüfus mübadelesi başlatılamamış, ancak bu durum Lo­
zan l a gerçekleşebilmişti<l 38) .
'

1- Mübadelede Türk Hıristiyanlarının
Yunanistan'a Gönderilmesi

Lozan Konferansı sırasında hararetli tartışmalara konu olan bu mese­
le, 30 Ocak l 923 tarihinde imzalanan Türk ve Rum Ahalinin Mübadele­
sine dair Mukavelename ve buna bağlı olarak düzenlenen protokol ile ka­
rara bağlanmıştır. Bu anlaşmanın uygulanmasını sağlamak ve çıkabilecek
uyuşmazlıkları halletmek üzere anlaşmaya taraf olan ülkelerin tayin ede­
cekleri dörder kişi ile 1 9 1 4 ve 1 9 1 5 savaşına katılmamış olan hükümet­
lerin vatandaşları arasından seçilecek üç üyeden teşkil edilecek bir ko­
misyon kurulmuştur. "Muhtelit Mübadele Komisyonu" olarak isimlendi­
rilen bu komisyon çalışmalarına Ekim 1 9 23'de başlamıştır0 39) .
( 138) Bki. Ramazan )osun, 1 ürk-Rum Nüfus Mübadelesi ve Kayseri'deki Rumlar, Niğde 1998 , 62 . .
( ı 39) Ekincikli, ı 90.