Page 193 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 193

dı÷ında, daha hafif olanı iúlenerek daha büyük olanın çaresine bakı-
55
lır” denmektedir. Bu sebeple, nefsi müdafaa yapan kâtil mazur sa-
yılmıútır.
ønsan hayatının korunması, hayvan ve malın korunmasından önce-
liklidir. Örne÷in fakihlerin ço÷unlu÷u, geminin batmasından korkul-
du÷unda, yolcuları kurtarmak için, gemideki malların veya hayvanla-
rın bir kısmının atılabilece÷ini söylemiúlerdir. Çünkü mal kaybı, in-
sanların ölmesinden daha hafiftir. Ancak böyle bir durumda yolcuları
kurtarmak için, onlardan biri atılamaz. Çünkü korunma konusunda
yolcuların hepsi eúittir. Bu durumda bir mefsedet benzer bir
mefsedetle karúı karúıya gelmiútir; bu yüzden birini di÷erine tercih söz
konusu olamaz. 56
Buna benzer garip bir dava, 1884 yılında øngiliz mahkemelerinin
önüne getirilmiútir. Dava konusu olay özetle úöyledir: Bir gemi için-
deki mürettebatıyla birlikte, denizde dalgalarla, rüzgârlarla uzun süre
bo÷uúur ve yolcular neredeyse açlıktan ölecek hale gelir. Bunun üze-
rine yolcular içlerinden yaúı en küçük olan 18 yaúındaki yolcuyu öl-
dürmeye karar verirler ve yemek için onu keserler. Bir müddet sonra
kurtulurlar ve yaptıkları bu fiilden dolayı yargılanırlar. Mahkeme,
açlıktan ölme korkusunun, öldürme suçunu irtikap etmenin gerekçesi
57
olamayaca÷ından, onları suçlu bulur. Amerikan mahkemeleri de
buna benzer bir konuda, aynı úekilde karar vermiútir. 58
Bu kuraldan hareketle øslâm hukukunda, bir insanın veya eti yen-
meyen de÷erli bir hayvanın yarasını dikmek amacıyla ip gasp edilebi-
lece÷i, ancak elbise veya benzeri bir úeyi dikmek için gasp edilemeye-
ce÷i kabul edilmiútir. 59

55 “øki fesad tearuz ettikte ehafı irtikab ile azamın çaresine bakılır” (md. 28).
56 øbn Abdusselâm, Kavâidü’l-Ahkâm, c. I, s.70, 91; eú-ùâfiî, el-Umm, c. VI, s.26; el-
Gazâlî, el-Mustasfâ, c. I, s.141; øbn Cezzî, Kitâbu’l-Kavânîni’l-Fıkhiyye, s. 332;
el-Karâfi, el-Furuk, c. IV, s. 9.
57 Regina v. Dudley and Stephens, L. R. 14 Q. B. D. 273.
58 U.S. v. Holmes (1 Watlace Junior 1).
59 el-Gazâlî, el-Vecîz, Kahire 1317/1899, c. I, s.213; er-Râfiî, Abdulkerim, Fethu’l-
Aziz ùerhu’l-Vecîz, (en-Nevevî’nin Kitâbu’l-Mecmû‘ ile birlikte basılmıútır) c. XI,
s.327.