Page 80 - Microsoft Word - orjinal

80 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

X- Avrupa Hukuk Tarihine Bir Bakıú

A. Roma Hukuku
Do÷u ülkelerindeki yeni kanunların, Avrupa hukukundan kaynak-
lanması sebebiyle, Avrupa hukuk tarihine kısaca bir göz atmanın ya-
rarlı olaca÷ı düúündük ve Batı hukukunun esası olan eski Roma huku-
ku ile baúlamayı uygun gördük.
Milattan önce 8. yüzyıla, Roma devletinin baúkenti ölümsüz úehrin
kuruluú günlerine dönece÷iz. Siyasi ve kültürel fetihlerle yayılan bu
devlet, Batı medeniyet tarihinde 14 asır boyunca büyük izler bırakmıú
ve milattan sonra 6. asırda Justinian’ın ölümüyle da÷ılmıútır.
Romalıların hukuku, ilk baúlarda örf ve âdet üzerine bina edilmiú-
tir. Ancak Romalılar’da kanun tedvini fikri çok eskiden baúlamıútır.
130
12 Levha Kanunu, milattan önce beúinci asrın ortalarında toplan-
mıútır. Roma milli hukukunun nüvesini, bakır levhalara kazınan bu
kurallar oluúturmuútur.
Bundan sonra, Roma hukukunun kaynakları ço÷almıútır. Bunların
bir kısmı do÷rudan, bir kısmı da dolaylı kaynaklardır. Birinci kısım;
Roma tarihinde farklı devirlere göre de÷iúen otoritelerce çıkarılmıútır.
Bunların en önemlileri; mülkiyet kanunları, ihtiyarlar meclisi kanunla-
rı, halk meclisleri kanunları, anayasalar veya imparatorluk emirleri-
dir. 131 økinci kısım veya dolaylı kaynaklar ise; Suriyeli Papinianus ve
Ulpianus ile Gainus, Paulus ve Modestinus gibi hâkimlerin içtihadı,
neúriyatı ve kanun bilimcilerin görüúleridir. 132
Romalıların bırakmıú oldu÷u en önemli metin, ømparator
Justinian’in 6. asrın baúında tedvin edilmesini emretti÷i ve hukuk kay-
naklarının tamamını oluúturan kanunlar, içtihatlar ve fetvâlardan alı-
133
nan, Medenî Hukuk Külliyâtı diye bilinen altı hukuk mecmuası-
dır. 134

130 Duodecim Tabulae.
131 Leges regiae, Senatusconsulta, Leges, Plebiscita, Constitutiones.
132 Edicta magistratuum et Responsa prudentium.
133 Corpus juris civilis. Bkz. Girard, Manuel élémentaire de droit romain s. 1-96;
Seignobos, Ch., Antiquité romaine et moyen, Paris 1919.
134 Codex, Digesta (Pandectae), Institutes, Quinquaginta decisiones, Codex repertitae
praelectionis, Novellae constitutiones.