Page 156 - Mustafa Baş KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE MUSHAFTAKİ DEĞİŞİMLER ÜZERİNE 155

kâğıt kullanılan ilk mushaflardandır. Görselde yer alan sahife-
ler Mücadele suresinin son ayetiyle Haşr suresinin ilk ayetini
içermektedir. Görüldüğü üzere harfleri temyiz etmeye yarayan
noktalar metinle aynı renkte, iğrabı gösteren harekelerse kır-
mızı renkli nokta şeklinde yazılıdır. Ayrıca şeddeler Halil b.
Ahmed’in belirlediği ve bugün de bildiğimiz şekliyledir. 230

TİEM, 456, 182b-183a.

2.7. Mushafa Hemze İşaretinin (ء) Eklenmesi
/ Halil b. Ahmed (ö. 175/791)

Halil b. Ahmed sadece hareke ve noktalara son şeklini
veren kişi değildir. Aynı zamanda şedde, cezm işaretleri ve
hemzenin mushafa eklenmesi de onun amelindendir. Halil b.
Ahmed’in özellikle hemzeyi mushafa ekleme hamlesi zaman
zaman ihmal edilebilmekte, hareke ve noktalamadaki kat-
kısının gölgesinde bırakılabilmektedir. Bu nedenle, sahabe-
den bugüne hemzenin Mushaflardaki gelişimini örneklendi-
ren aşağıdaki görsellerde bu durumu dikkatlerinize sunmayı
istiyoruz.

230 Detaylı teknik bilgi ve resim için bk. Macit, Mürekkebin İzi, 20-21.